Ταμπού σκέψεις στην Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή: Ζώντας με τη σκιά της αμφιβολίας
Επιμελείται επιστημονικά η Γκόλφω Λιαμάκη
⚠️ Προειδοποίηση περιεχομένου ⚠️
Το παρακάτω κείμενο περιέχει περιγραφές ιδεοληπτικών σκέψεων με βίαιο, σεξουαλικό και ταμπού περιεχόμενο. Αν ζεις με Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή, ενδέχεται να σε πυροδοτήσει.
Πραγματική μαρτυρία:
Δεν θυμάμαι πότε ξεκίνησε. Θυμάμαι μόνο την αίσθηση ότι κάτι πολύ επικίνδυνο υπάρχει μέσα στο μυαλό μου. Μια σκέψη που με τρόμαξε. Την αγνόησα. Επέστρεψε. Ξανά και ξανά. Σκέψεις που δεν είχα πριν, και που δεν ήθελα να έχω. Κι όμως, ήταν εκεί.
«Κι αν σπρώξω κάποιον στο κενό;»
«Κι αν στραγγαλίσω το παιδί μου την ώρα που το αγκαλιάζω;»
«Κι αν με έλκει σεξουαλικά κάποιος συγγενής;»
«Μήπως είμαι παιδόφιλη και δεν το ξέρω;»
«Μήπως κάποια μέρα βιάσω κάποιον/α;»
«Μήπως θέλω; Μήπως μου αρέσει η ιδέα; Μήπως είμαι διεστραμμένη;»
«Μήπως τα ζώα με διεγύερουν σεξουαλικά;»
«Μήπως αν δω μια εικόνα, ξυπνήσει μέσα μου κάτι ανώμαλο;»
«Μήπως προσβάλω τον Θεό χωρίς να το θέλω;»
«Μήπως βλασφημώ όταν προσεύχομαι;»
Αυτές οι σκέψεις δεν ήταν απλώς ενοχλητικές. Ήταν ταμπού. Αδιανόητες. Απαγορευμένες. Και το μυαλό μου τις πρόβαλλε ξανά και ξανά, σαν να ήθελε να με πείσει πως είμαι ικανή για το χειρότερο.
Απέφευγα τα βλέμματα, τις αγκαλιές, τα φιλιά, το σεξ, την οικειότητα. Απέφευγα τα μαχαίρια, τα μέσα μεταφοράς, τις παιδικές χαρές, την εκκλησία. Απέφευγα λέξεις, εικόνες, σκέψεις.
Δεν ήμουν πια εγώ. Ήμουν κάποιος που παρακολουθούσε κάθε του σκέψη με τρόμο. Που μετρούσε παλμούς, εκφράσεις, αντιδράσεις, για να βεβαιωθεί πως δεν είναι αυτό που φοβάται.
Κι όσο έψαχνα για απόλυτη βεβαιότητα, τόσο περισσότερο βυθιζόμουν. Γιατί καμία απάντηση δεν ήταν αρκετή. Κανένας καθησυχασμός δεν κρατούσε.
Για καιρό ζούσα σιωπηλά, γεμάτος/η ντροπή. Έως ότου άκουσα έναν όρο που έβαλε σε λέξεις την κόλαση που ζούσα: Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή.
Ένιωσα κάτι ανάμεσα σε ανακούφιση και πόνο. Δεν ήμουν τέρας – ήμουν άνθρωπος που υπέφερε.
Με τη βοήθεια ανθρώπων που γνωρίζουν, άρχισα να καταλαβαίνω πως το πρόβλημα δεν είναι οι ίδιες οι σκέψεις. Το πρόβλημα είναι η ανάγκη να τις εξαλείψω, να αποδείξω πως δεν σημαίνουν τίποτα, να πνίξω την παραμικρή πιθανότητα ότι μπορεί να είναι αληθινές.
Η θεραπεία δεν μου έδωσε βεβαιότητες. Μου έδωσε κάτι πολύ πιο ουσιαστικό: Τη δυνατότητα να αντέχω την αμφιβολία. Να επιτρέπω στις σκέψεις να υπάρχουν χωρίς να τις ερμηνεύω. Να μην παλεύω πια για να αποδείξω τι είμαι ή δεν είμαι.
Επιστημονικό σχόλιο
Οι παρείσφρητες σκέψεις (intrusive thoughts) είναι ακούσιες, ανεπιθύμητες και συχνά επαναλαμβανόμενες σκέψεις, εικόνες ή παρορμήσεις. Στην Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (ΙΨΔ), αυτές μπορεί να πάρουν ταμπού μορφές, δηλαδή περιεχόμενο που έρχεται σε βαθιά σύγκρουση με τις αξίες και την προσωπικότητα του ατόμου.
Παραδείγματα ταμπού ιδεοληψιών περιλαμβάνουν:
- Σκέψεις βίας ή πρόκλησης βλάβης σε αγαπημένα πρόσωπα,
- Σεξουαλικές σκέψεις για συγγενείς, παιδιά ή ζώα,
- Αμφιβολίες για το αν κάποιος είναι παιδόφιλος/η, βιαστής/ρια ή διεστραμμένος/η,
- Βλάσφημες σκέψεις κατά τη διάρκεια προσευχής ή σε σχέση με θρησκευτικά σύμβολα,
- Αμφιβολίες για τη σεξουαλική ή ηθική ταυτότητα, συνήθως χωρίς πραγματική επιθυμία.
Αυτό το περιεχόμενο δεν σημαίνει κάτι για το ποιος/ποια είναι το άτομο. Δεν αποτελεί φαντασίωση ή ένδειξη «απόκρυφης αλήθειας». Αντιθέτως, συνοδεύεται σχεδόν πάντα από έντονο άγχος, ενοχή, ντροπή και αποστροφή. Όσο πιο σημαντικός είναι ο φόβος μήπως είναι αληθινές, τόσο πιο επίμονες γίνονται οι σκέψεις.
Η παγίδα είναι η ανάγκη του ατόμου να αποκτήσει βεβαιότητα:
«Δεν είμαι αυτό».
«Δεν θα το κάνω ποτέ».
«Δεν το θέλω στ’ αλήθεια».
Η ανάγκη για βεβαιότητα οδηγεί σε εξαντλητικές αποφυγές, σε φανερούς και νοητικούς ελέγχους που τελικά συντηρούν τον φαύλο κύκλο της διαταραχής.
Στην θεραπευτική αντιμετώπιση της διαταραχής, ο στόχος δεν είναι η εξάλειψη των σκέψεων, ούτε η παροχή διαβεβαιώσεων.
Είναι η καλλιέργεια ανοχής στην αβεβαιότητα: Να μπορώ να μην ξέρω με απόλυτη βεβαιότητα. Να ζω με τρόπο που συνάδει με τις αξίες μου παρά τις σκέψεις.
Η Έκθεση με Παρεμπόδιση της Αντίδρασης (EμΠΑ), ο πυλώνας της θεραπείας για την ΙΨΔ, στηρίζεται στο ότι δεν χρειάζεται να εξαλείψουμε τον φόβο για να προχωρήσουμε, αλλά να μάθουμε να αποδεχόμαστε την αβεβαιότητα ως γεγονός χωρίς να υποκύπτουμε στους καταναγκασμούς που συντηρούν τον φαύλο κύκλο της διαταραχής.
