Η αντιμετώπιση της Iδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής (ΙΨΔ) συνήθως περιλαμβάνει έναν συνδυασμό ψυχοθεραπείας και φαρμακοθεραπείας. Έρευνες δείχνουν ότι περίπου το 70% των ατόμων με ΙΨΔ παρουσιάζουν βελτίωση με τη θεραπεία, είτε μέσω ψυχοθεραπευτικών μεθόδων είτε με φαρμακευτική αγωγή, ή με τον συνδυασμό και των δύο.
Γιατί κάποιες μορφές ψυχοθεραπείας δεν ενδείκνυνται για την ΙΨΔ;
Στην ιατρική, οι παρενέργειες και οι αρνητικές εκβάσεις μιας θεραπείας μελετώνται συστηματικά, κυρίως σε σχέση με τη χορήγηση φαρμακευτικών ουσιών. Αντιθέτως, στην ψυχοθεραπεία, οι αρνητικές επιπτώσεις αναφέρονται σπάνια και μελετώνται, δυστυχώς, ακόμη λιγότερο (Lilienfeld, 2007; McKay et al., 2018). Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ορισμένες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις και τεχνικές για την αντιμετώπιση της ΙΨΔ μπορεί να είναι ακατάλληλες, μη τεκμηριωμένες, αναποτελεσματικες ή ακόμα και επιβλαβείς για τους πάσχοντες.
Ακολουθούν μερικές ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις που έχουν αποδεδειγμένα αρνητικά αποτελέσματα σε ότι αφορά την αντιμετώπιση της ΙΨΔ. Για ευκολότερη κατανόηση, αυτές οι προσεγγίσεις μπορούν να χωριστούν σε γνωσιακές-συμπεριφορικές και μη γνωσιακές-συμπεριφορικές.
Γνωσιακές-Συμπεριφορικές Προσεγγίσεις:
Η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία περιλαμβάνει ποικιλία τεχνικών και παρεμβάσεων, κάποιες από τις οποίες, ενώ μπορεί να είναι χρήσιμες για την αντιμετώπιση ορισμένων άλλων ψυχολογικών διαταραχών, ενδέχεται να είναι αναποτελεσματικές ή ακόμη και να επιδεινώσουν τα συμπτώματα της ΙΨΔ.
Διακοπή Σκέψης (Thought-stopping)
Αυτή η τεχνική περιλαμβάνει την εφαρμογή ενός ήπιου δυσάρεστου ερεθίσματος κάθε φορά που μια ανεπιθύμητη σκέψη εμφανίζεται. Ωστόσο, έρευνες έχουν δείξει ότι αυτή η προσέγγιση μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα της ΙΨΔ. Η καταστολή των σκέψεων συχνά αυξάνει την εμφάνισή τους, γνωστό και ως “φαινόμενο της λευκής αρκούδας”. Σε ένα πείραμα του ψυχολόγου Daniel Wegner, οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να μην σκεφτούν μια λευκή αρκούδα, με αποτέλεσμα να σκέφτονται τη λευκή αρκούδα πιο συχνά από ό,τι αν δεν τους είχε δοθεί αυτή η οδηγία.
Γνωσιακή Θεραπεία
Η γνωσιακή θεραπεία βασίζεται στην υπόθεση ότι οι αρνητικές συναισθηματικές αντιδράσεις δεν προκαλούνται τόσο από τις καταστάσεις καθαυτές, αλλά από τις σκέψεις και τις πεποιθήσεις μας σχετικά με αυτές. Δυστυχώς, πολλοί θεραπευτές μπορεί να παρασυρθούν στο να “βοηθούν” τους ασθενείς να συγκεντρώνουν αποδείξεις για ή κατά των ιδεοληπτικών φόβων τους, κάτι που μοιάζει με την αναζήτηση διαβεβαίωσης—έναν πολύ συχνό καταναγκασμό στην ΙΨΔ. Αυτό μπορεί να είναι αναποτελεσματικό για τους ασθενείς, καθώς αφενός η πλειοψηφία τους ήδη αναγνωρίζει ότι οι σκέψεις που συνοδεύουν τα συμπτώματά τους είναι παράλογες ή υπερβολικές και αφετέρου μια τέτοια πρακτική στην ουσία ενισχύει και επιτείνει τα συμπτώματα της ΙΨΔ . Ενώ λοιπόν, η γνωσιακή θεραπεία μπορεί να είναι ωφέλιμη σε ορισμένες άλλες ψυχολογικές διαταραχές, η τυπική εφαρμογή της δεν έχει χρησιμότητα στη θεραπεία της ΙΨΔ.
Μη Γνωστικο-Συμπεριφορικές Προσεγγίσεις:
Ψυχοδυναμική/Ψυχαναλυτική Θεραπεία
Αυτή η μορφή θεραπείας στοχεύει στην ενόραση και στην κατανόηση της βαθύτερης φύσης ενός προβλήματος. Η συγκεκριμένη προσέγγιση μπορεί να είναι αποτελεσματική σε καταστάσεις όπως οι διαταραχές προσωπικότητας ή προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις. Ωστόσο, στην περίπτωση της ΙΨΔ, αυτή η προσέγγιση δεν είναι βοηθητική και μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα της διαταραχής εντίνοντας την την αβεβαιότητα που νιώθουν οι πάσχοντες.
Επίδραση της Κλασικής Ψυχοθεραπείας στα Συμπτώματα της ΙΨΔ
Ανάλυση Σκέψεων: Στην κλασική ψυχοθεραπεία, ο θεραπευτής μπορεί να αναλύει τις ιδεοληπτικές σκέψεις και να εστιάζει στο περιεχόμενό τους. Αντιθέτως, μέσω της ΕμΠΑ οι πάσχοντες εκπαιδεύονται να μην εμπλέκονται με το περιεχόμενό των σκέψεών τους.
Αναζήτηση Διαβεβαίωσης: Στην κλασική ψυχοθεραπεία, οι θεραπευτές μπορεί να παρέχουν διαβεβαιώσεις στους ασθενείς τους. Η αναζήτηση διαβεβαίωσης είναι ένας συχνός καταναγκασμός της ΙΨΔ. Ως εκ τούτου, η παροχή διαβεβαίωσης από τους θεραπευτές ενισχύει τη συνεχή αναζήτηση αυτής από τους πάσχοντες και επιδεινώνει τα συμπτώματα της διαταραχής. Η ΕμΠΑ εκπαιδεύει τους πάσχοντες να παρεμποδίζουν τους καταναγκασμούς, συμπεριλαμβανομένης και της αναζήτησης διαβεβαίωσης.
Μηρυκασμός της σκέψης: Η κλασική ψυχοθεραπεία μπορεί να ενισχύσει τον μηρυκασμό της σκέψης, ο οποίος είναι ένας καταναγκασμός. Η ΕμΠΑ επικεντρώνεται στην παρεμπόδιση όλων των καταναγκαστικών συμπεριφορών, συμπεριλαμβανομένου και του μηρυκασμού της σκέψης.
Δομή Συνεδριών: Στην κλασική ψυχοθεραπεία, οι συνεδρίες μπορεί να μην έχουν καθορισμένη δομή. Αντιθέτως, η ΕμΠΑ είναι δομημένη και εστιασμένη στην αντιμετώπιση των σκέψεων που προκαλούν δυσφορία και στην παρεμπόδιση όλων των καταναγκασμών.
Συμπερασματικά, η επιλογή της κατάλληλης θεραπείας για την ΙΨΔ θα πρέπει να βασίζεται αποκλειστικά στην επιστημονική έρευνα και στα σύγχρονα τεκμηριωμένα δεδομένα. Η σε βάθος κατανόηση των επιπτώσεων που μπορεί να έχουν οι διάφορες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις είναι κρίσιμη για την αποφυγή ανεπιθύμητων αποτελεσμάτων. Μόνο έτσι μπορούμε να διασφαλίσουμε τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ατόμων που πάσχουν από ΙΨΔ, προσφέροντάς τους αποτελεσματική υποστήριξη και θεραπεία.
