Δεν είναι σπάνιο για πολλούς μέλλοντες νέους γονείς να βιώνουν ανεπιθύμητες παρεισφρητικές σκέψεις και άγχος, καθώς και υπερπροστατευτική συμπεριφορά όσον αφορά στην εγκυμοσύνη ή το νεογέννητο παιδί τους. Για πολλούς γονείς, αυτές οι παρεισφρητικές σκέψεις και το άγχος είναι προσωρινά και δεν επηρεάζουν τη λειτουργικότητά τους ή την ικανότητα φροντίδας του παιδιού τους.

Αν ωστόσο, αυτές οι παρεισφρητικές σκέψεις, το άγχος και οι συμπεριφορές υπερπροστασίας αρχίσουν να επηρεάζουν τη ζωή τους με πιο έντονο και παρατεταμένο τρόπο, αυτό μπορεί να υποδηλώνει την παρουσία περιγεννητικής Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής (συχνά αναφερόμενη ως «μεταγεννητική ΙΨΔ» ή «μητρική/πατρική ΙΨΔ»).

Όπως και η «τυπική» ΙΨΔ, η περιγεννητική ΙΨΔ χαρακτηρίζεται από έναν κύκλο ιδεοληψιών και καταναγκασμών. Στην περιγεννητική ΙΨΔ, οι ιδεοληψίες και οι καταναγκασμοί επικεντρώνονται συνήθως στο αγέννητο ή νεογέννητο μωρό, όπως:

• Ιδεοληψίες σχετιζόμενες με μόλυνση ή με ασθένεια, όπου ο γονέας διακατέχεται από τον φόβο ότι το παιδί μπορεί να μολυνθεί, να αρρωστήσει ή/και να πεθάνει.
• Ιδεοληψίες σχετιζόμενες με αιμομιξία, όπου ο γονέας εμφανίζει ανεπιθύμητες σεξουαλικές σκέψεις σχετικά με το μωρό (π.χ. ο γονέας να κακοποιεί σεξουαλικά το μωρό).
• Ιδεοληψίες σχετιζόμενες με πρόκληση βλάβης, όπου υπάρχουν ιδεοληψίες σχετικά με την πρόκληση βλάβης στο μωρό, σκόπιμα ή ακούσια, είτε από τον ίδιο το γονέα, είτε από κάποιο εξωτερικό παράγοντα (π.χ. ιδεοληψίες ότι ο γονέας θα πνίξει ή θα ρίξει το μωρό κατά λάθος ή ο γονέας θα πεθάνει και το μωρό θα μείνει αβοήθητο).
• Ιδεοληψίες σχετιζόμενες με τον φόβο ότι αν δεν γίνουν τα πράγματα «τέλεια» ή με έναν «συγκεκριμένο τρόπο», αυτό θα έχει τρομακτικές συνέπειες στην υγεία του μωρού (π.χ. αν τα μπουκάλια/κουβέρτες/κλπ δεν είναι τοποθετημένα «σωστά», το μωρό θα πεθάνει).
• Ιδεοληψίες σχετιζόμενες με την απώλεια ελέγχου, στην οποία ο γονέας διακατέχεται από τον φόβο ότι μπορεί να χάσει τον έλεγχο, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να ελέγξει τις παρορμήσεις του και να βλάψει το μωρό (π.χ. σκέψεις όπως «Θα τρελαθώ» ή «Αυτό δεν είναι ΙΨΔ, είναι ψύχωση»).
• Ιδεοληψίες σχετιζόμενες με ηθικό/θρησκευτικό περιεχόμενο, οι οποίες χαρακτηρίζονται από έντονη ανησυχία σχετικά με την ηθική του παιδιού (π.χ. ότι το μωρό θα πάει στην κόλαση ή θα καταληφθεί από κακές δυνάμεις ή ότι ο γονέας θα επιλέξει τη λάθος θρησκεία και θα «κατηχήσει» το μωρό).
• Ιδεοληψίες άλλου περιεχομένου, όπως «πολωμένη σκέψη» (black-or-white thinking) (π.χ. «είμαι καλή/κακή μητέρα» ή «όχι τόσο καλή όσο άλλες μητέρες»).

Η περιγεννητική ΙΨΔ εμφανίζεται σε περίπου 2 – 3% όλων των γονέων, αν και πρόσφατες μελέτες υποστηρίζουν ότι το ποσοστό μπορεί να είναι ακόμη υψηλότερο, ιδιαίτερα μετά τον τοκετό. Τα ποσοστά της περιγεννητικής ΙΨΔ είναι υψηλότερα μεταξύ των γυναικών που είχαν διάγνωση ΙΨΔ πριν από την εγκυμοσύνη.

Τι προκαλεί την περιγεννητική ΙΨΔ;

Η περιγεννητική ΙΨΔ προκύπτει από μια σύνθετη αλληλεπίδραση ορμονικών και παθολογικών παραγόντων και περιβαλλοντικών επιδράσεων. Οι έρευνες, αν και περιορισμένες, υποδεικνύουν ότι οι κύριοι αιτιολογικοί παράγοντες περιλαμβάνουν:

• Ορμονικές μεταβολές: Η αλλαγή στις ορμονικές ισορροπίες, ιδίως η αύξηση της ωκυτοκίνης, η οποία σχετίζεται με τη σεροτονίνη, έναν βασικό νευροδιαβιβαστή που εμπλέκεται στην ΙΨΔ.
• Μεταβολή ψυχολογικών και κοινωνικών ρόλων: Η νέα ευθύνη και οι αλλαγές στη δυναμική της οικογένειας και των κοινωνικών ρόλων που συνοδεύουν την απόκτηση παιδιού, οι οποίες μπορεί να εντείνουν τα συμπτώματα της ΙΨΔ.

Λόγω αυτών των παραγόντων, η περιγεννητική ΙΨΔ μπορεί δυνητικά να εμφανιστεί σε όλους τους γονείς, συμπεριλαμβανομένων των πατέρων, των ομοφυλόφιλων συντρόφων, των θετών γονέων κ.λ.π., ανεξάρτητα από το αν είναι οι ίδιοι που κυοφόρησαν το παιδί.

Τι ΔΕΝ είναι περιγεννητική ΙΨΔ;

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ανεπιθύμητες παρεισφρητικές σκέψεις μπορούν να εμφανιστούν ανεξάρτητα από την περιγεννητική ΙΨΔ. Στην πραγματικότητα, όλοι οι άνθρωποι θα έχουν ανεπίτρεπτες παρεισφρητικές σκέψεις σε κάποιο σημείο της ζωής τους. Είναι εξαιρετικά συνηθισμένο για νέους γονείς να βιώνουν άγχος ή ανησυχία, που συχνά αναφέρονται ως «νεύρα νέου γονέα». Αυτά τα συναισθήματα είναι φυσιολογικά και συνήθως υποχωρούν όσο περισσότερο χρόνο περνά ο γονέας με το παιδί.

Όταν ωστόσο, αυτές οι παρεισφρητικές σκέψεις αρχίζουν να παρεμποδίζουν την καθημερινότητα ή/και τη φροντίδα του μωρού, αλλά και όταν το άτομο προσπαθεί να απαλλαγεί από αυτές τις σκέψεις μέσω καταναγκαστικών συμπεριφορών ή/και της αποφυγής (αποφυγή της φροντίδας του βρέφους), τότε σε αυτήν την περίπτωση θα πρέπει να αξιολογηθεί όσο το δυνατόν πιο σύντομα η πιθανότητα ύπαρξης περιγεννητικής ΙΨΔ., καθώς η έγκαιρη αναγνώριση και θεραπεία ειναι καθοριστικής σημασίας.