Τι είναι ο ψυχοθεραπευτής;

O ψυχοθεραπευτής είναι επαγγελματίας ψυχικής υγείας που εξειδικεύεται στη θεραπεία ψυχικών διαταραχών και στην υποστήριξη ατόμων που αντιμετωπίζουν συναισθηματικές ή ψυχολογικές δυσκολίες. Χρησιμοποιεί ποικιλία τεχνικών και προσεγγίσεων με σκοπό να βοηθήσει στην κατανόηση των προβλημάτων και την ανάπτυξη στρατηγικών αντιμετώπισής τους αλλά και την προαγωγή της προσωπική ανάπτυξης και ευημερίας των θεραπευόμενων.

Οι ψυχοθεραπευτές μπορεί να έχουν διαφορετικά επίπεδα εκπαίδευσης και υπόβαθρα, που περιλαμβάνουν τα εξής

Ψυχολόγοι: Έχουν βασικό πτυχίο ή/και μεταπτυχιακό ή διδακτορικό δίπλωμα στην ψυχολογία. Στην Ελλάδα, οι φοιτητές ψυχολογίας μπορούν να ακολουθήσουν διαφορετικές κατευθύνσεις κατά τη διάρκεια των προπτυχιακών σπουδών τους. Μετά την ολοκλήρωση των βασικών σπουδών ψυχολογίας, λαμβάνουν άδεια ασκήσεως του επαγγέλματος του ψυχολόγου το οποίο τους δίνει το δικαίωμα να παρέχουν υπηρεσίες ψυχολόγου στο ευρύ κοινό. Για να παρέχουν υπηρεσίες ψυχοθεραπευτή, θα πρέπει να παρακολουθήσουν ειδική εκπαίδευση σε κάποια μέθοδο ψυχοθεραπείας σε κάποιο κέντρο εκπαίδευσης στη ψυχοθεραπεία της επιλογής τους.

Ψυχίατροι: Είναι ιατροί που έχουν ειδικευτεί στην Ψυχιατρική. Εκτός από την ψυχοθεραπεία, μπορούν να συνταγογραφούν φάρμακα για τη θεραπεία των ψυχικών διαταραχών. Στην Ελλάδα, η ειδικότητα της Ψυχιατρικής διαρκεί 5 έτη. Σε αντιστοιχία με τους ψυχολόγους, για να λάβει τον τίτλο του ψυχοθεραπευτή, ένας ψυχίατρος θα πρέπει να έχει λάβει ειδική εκπαίδευση σε μία μέθοδο ψυχοθεραπείας, είτε κατά τη διάρκεια της ειδικότητάς του στο Νοσοκομείο που εκπαιδεύεται, είτε σε κάποιο κέντρο εκπαίδευστης στη ψυχοθεραπεία.

Επιγραμματικά, οι βασικές μέθοδοι ψυχοθεραπείας είναι:

Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία: Εστιάζει στην αλλαγή αρνητικών σκέψεων και συμπεριφορών.

Ψυχοδυναμική θεραπεία: Εστιάζει στην κατανόηση του ασυνείδητου νου και των πρώιμων εμπειριών του ατόμου.

Ανθρωπιστική θεραπεία: Εστιάζει στην προσωπική ανάπτυξη και αυτοπραγμάτωση.

Οικογενειακή θεραπεία: Εστιάζει στις σχέσεις και τη δυναμική της οικογένειας.

Πώς να βρω τον κατάλληλο ψυχοθεραπευτή για την ΙΨΔ;

Η εύρεση ενός επαγγελματία ψυχικής υγείας που να έχει τις απαραίτητες γνώσεις και εμπειρία για τη διάγνωση και την αποτελεσματική θεραπεία της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής (ΙΨΔ) παραμένει πρόκληση για πολλούς ασθενείς και τις οικογένειές τους. Ορισμένες εκτιμήσεις υποδεικνύουν ότι μπορεί να χρειαστούν 14-17 χρόνια από την έναρξη των συμπτωμάτων για να λάβει κάποιος μια κατάλληλη διάγνωση και θεραπεία για την ΙΨΔ. Ένας λόγος για αυτή την καθυστέρηση είναι η δυσκολία στην εύρεση ενός επαγγελματία ψυχικής υγείας κοντά στην περιοχή του πάσχοντα που να μπορεί να διαγνώσει και να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την ΙΨΔ.

Σε ποιους λόγους οφείλεται αυτή η καθυστέρηση;

Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους ένας πάσχοντας με ΙΨΔ καθυστερεί να λάβει την κατάλληλη θεραπεία, μερικούς από τους οποίους είναι:

• Πολλοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν για την ΙΨΔ με αποτέλεσμα να μην αναζητούν θεραπεία εγκαίρως.
  
  
• Δεν είναι σπάνιο οι άνθρωποι που πάσχουν από ΙΨΔ να κρύβουν τα συμπτώματά τους, συχνά λόγω ντροπής και φόβου για το στίγμα. Αυτή η κοινωνική πίεση μπορεί να οδηγήσει πολλούς να καθυστερήσουν την αναζήτηση βοήθειας από επαγγελματίες ψυχικής υγείας, μερικές φορές για πολλά χρόνια μετά την εμφάνιση των συμπτωμάτων. H κατάσταση είναι ιδιαίτερα δύσκολη σε περιπτώσεις ΙΨΔ που περιλαμβάνουν σεξουαλικό ή βίαιο περιεχόμενο. Αυτά τα συμπτώματα συχνά προκαλούν πρόσθετη ντροπή και φόβο, γεγονός που δυσχεραίνει ακόμα περισσότερο τη διαδικασία αναζήτησης βοήθειας. Οι ασθενείς μπορεί να φοβούνται ότι θα κριθούν ή ότι θα απορριφθούν αν αποκαλύψουν τις σκέψεις ή τις συμπεριφορές τους, με αποτέλεσμα να μην αναζητούν τη βοήθεια που χρειάζονται εγκαίρως.
  
  
• Η οικονομική δυσχέρεια αποτελεί σοβαρό παράγοντα που επηρεάζει την πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας στην Ελλάδα. Παρόλο που υπάρχει δημόσια υγειονομική περίθαλψη, η υποστελέχωση και η έλλειψη εξειδικευμένης εκπαίδευσης των επαγγελματιών ψυχικής υγείας έχουν οδηγήσει πολλούς ασθενείς να αναζητούν βοήθεια από ιδιώτες θεραπευτές. Αυτό συνήθως έχει ως αποτέλεσμα οι υπηρεσίες να είναι ιδιαίτερα δαπανηρές, κάτι που επιβαρύνει οικονομικά τους ασθενείς και τις οικογένειές τους. Οι ασθενείς που δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά την ιδιωτική θεραπεία μπορεί να αισθάνονται απογοητευμένοι και αποκλεισμένοι από την απαραίτητη υποστήριξη, με συνέπεια την επιδείνωση των ψυχικών τους προβλημάτων.
  
  
• Η έλλειψη κατάλληλης εκπαίδευσης για τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες που συμβάλλουν στη δυσκολία διάγνωσης της ΙΨΔ. Συχνά, τα άτομα με ΙΨΔ ενδέχεται να λαμβάνουν λανθασμένες διαγνώσεις από διάφορους επαγγελματίες και να απευθύνονται σε πολλούς γιατρούς και ψυχοθεραπευτές προτού καταφέρουν τελικά να λάβουν τη σωστή διάγνωση.
  
  
• Οι περισσότεροι επαγγελματίες ψυχικής υγείας δεν λαμβάνουν εξειδικευμένη εκπαίδευση για την αντιμετώπιση της ΙΨΔ και των συναφών διαταραχών κατά τη διάρκεια της βασικής τους εκπαίδευσης. Ως αποτέλεσμα, αναγκάζονται να αναζητήσουν επιπλέον εκπαίδευση μόνοι τους, γεγονός που μπορεί να είναι χρονοβόρο και σε κάποιες περιπτώσεις ιδιαίτερα δαπανηρό. Αυτή η έλλειψη εξειδίκευσης μπορεί να οδηγήσει σε λανθασμένες διαγνώσεις και σε ανεπαρκείς θεραπείες για τους ασθενείς. Η πρόσθετη εκπαίδευση απαιτεί πόρους και χρόνο, ενώ οι επαγγελματίες μπορεί να μην έχουν πάντα τη δυνατότητα να επενδύσουν στις απαραίτητες γνώσεις.

Αξίζει να σημειωθεί ότι όλα τα παραπάνω επισημαίνονται με σκοπό την ανάδειξη των προκλήσεων που σχετίζονται με την αναζήτηση και εύρεση κατάλληλης θεραπείας για τηn ΙΨΔ, και όχι για να αποθαρρύνουν τα άτομα από την αναζήτησή της. Είναι σημαντικό οι πάσχοντες να γνωρίζουν ότι υπάρχουν διαθέσιμες θεραπείες και υποστήριξη, παρά τις δυσκολίες που μπορεί να αντιμετωπίσουν στην πορεία.

Σε αυτό το πλαίσιο, στη συνέχεια θα δούμε κάποιες ερωτήσεις που θα μπορούσαν να βοηθήσουν τα άτομα με ΙΨΔ να βρουν πιο άμεσα και αποτελεσματικά τον κατάλληλο ψυχοθεραπευτή.

Πριν ξεκινήσουμε, είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως η διαδικασία εύρεσης κατάλληλου ψυχοθεραπευτή εξαρτάται από πολλούς παράγοντες και η διάρκεια της διαδικασίας αυτής συνήθως διαφέρει από άτομο σε άτομο.

“Τι τεχνικές χρησιμοποιείτε για τη θεραπεία της ΙΨΔ;”

Αν ο/η θεραπευτής/τρια είναι ασαφής ή δεν αναφέρει τη γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία και συγκεκριμένα την Έκθεση με Παρεμπόδιση της Αντίδρασης (ΕμΠΑ), καλό θα ήταν να είστε επιφυλακτικοί.

 “Ποιο είναι το υπόβαθρο και η εκπαίδευσή σας στη θεραπεία της ΙΨΔ;”

Ζητήστε πληροφορίες σχετικά με την εμπειρία τους με την ΙΨΔ και τις θεραπευτικές πρακτικές που ακολουθούν. Ο θεραπευτής θα πρέπει να είναι σε θέση να παραθέσει την εξειδίκευσή του για τη θεραπεία της ΙΨΔ. Αν ο θεραπευτής φανεί ενοχλημένος από την ερώτηση, μπορεί να δείχνει έλλειψη εξειδίκευσης ή ψευδείς ισχυρισμούς για εμπειρία του με την ΙΨΔ. Ένας πραγματικός ειδικός θα εκτιμήσει την ερώτηση και θα χαρεί να μοιραστεί την εκπαίδευσή του.

“Πιστεύετε ότι υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία για την ΙΨΔ;”

Η απάντηση θα πρέπει να είναι ναι. Η διεθνείς οδηγίες για τη θεραπεία ασθενών με ΙΨΔ συνιστούν την έναρξη της ψυχοθεραπείας με τη μέθοδο ΕμΠΑ, με την οποία το μεγαλύτερο ποσοστό των ασθενών παρουσιάζει σημαντική βελτίωση. Πολλοί υποστηρίζουν πως η ΙΨΔ με την κατάλληλη θεραπεία αποτελεί μία ιάσιμη νόσο.

“Μπορείτε να με βοηθήσετε να ξεφορτωθώ τις ιδεοληψίες μου;”

Η απάντηση θα πρέπει να είναι όχι. Ο στόχος της θεραπείας της ΙΨΔ δεν είναι να εξαφανίσει τις ιδεοληψίες της ΙΨΔ, αλλά να αλλάξει την αντίδρασή σας προς αυτές, ώστε τελικά να μην σας ενοχλούν τόσο πολύ. Ένας θεραπευτής με εξειδίκευση στη θεραπεία της ΙΨΔ θα σας εξηγήσει αυτό, ενώ ένας θεραπευτής με λιγότερη γνώση μπορεί να συμφωνήσει με την ερώτηση και να προβεί σε μη τεκμηριωμένες υποσχέσεις.

“Κατά τη θεραπεία της ΙΨΔ, παραμένετε συνήθως στο γραφείο ή πηγαίνετε και σε άλλες τοποθεσίες με τους ασθενείς σας;”

Πολλοί ειδικοί στην ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ) υιοθετούν δημιουργικές και ευέλικτες θεραπευτικές προσεγγίσεις, προκειμένου να υποστηρίξουν τους ασθενείς τους. Συχνά, οι ψυχοθεραπευτές συνοδεύουν τους ασθενείς σε διάφορες τοποθεσίες, εφόσον αυτό είναι εφικτό, για να προάγουν τη διαδικασία της θεραπείας. Η τηλεθεραπεία έχει διευκολύνει αυτή τη διαδικασία, επιτρέποντας στους ψυχοθεραπευτές να συμμετέχουν σε δραστηριότητες εκτός γραφείου. Η επικοινωνία μέσω οθόνης δίνει τη δυνατότητα στους ασθενείς να παίρνουν τους ψυχοθεραπευτές τους μαζί σε διάφορα μέρη, βοηθώντας τους να αντιμετωπίσουν τους φόβους τους και να συμμετάσχουν σε σταδιακή έκθεση σε στρεσογόνες καταστάσεις.

Μην ξεχνάτε πως:

Έχετε το δικαίωμα να κάνετε ερωτήσεις. Αφορά τη ζωή σας και την ψυχική σας υγεία.

Αν ο/η θεραπευτής/τρια είναι κλειστός/ή, δεν παρέχει πληροφορίες ή θυμώνει με τα αιτήματα σας για διευκρινίσεις, αυτό μπορεί να είναι ένδειξη ότι θα πρέπει να αναζητήσετε βοήθεια αλλού.

Αντιθέτως, αν ο θεραπευτής/τρια αναγνωρίζει τη σημασία αυτής της απόφασης για εσάς και είναι ανοιχτός/ή, φιλικός/ή και καλά ενημερωμένος/η, είναι πιθανό να έχετε βρει έναν εξαιρετικό θεραπευτή!

Η σχέση σας με τον θεραπευτή είναι καθοριστικής σημασίας για την επιτυχία της θεραπείας. Η αλληλεπίδραση θα πρέπει να βασίζεται στην ειλικρίνεια και τον αλληλοσεβασμό. Οι ανοιχτές γραμμές επικοινωνίας ενθαρρύνουν τη δημιουργία ενός ασφαλούς και υποστηρικτικού περιβάλλοντος, κάτι που είναι απαραίτητο για την πρόοδο στη θεραπεία. Σύμφωνα με έρευνες, η ικανοποίηση από τη σχέση θεραπευτή-ασθενούς συσχετίζεται θετικά με την αποτελεσματικότητα της θεραπείας.